کاملترین مجموعه فرهنگ لغات و اصطلاحات کوچه بازاری مردم ایران قسمت 268

اُرُسی-کفش

دستی پز-نانوایی که در خانه نان می پزد

خشکه پلو-کته

 

دود از کله ی کسی برخاستن-سخت شگفت زده شدن-حیرت بسیار کردن

توی دل کسی را خالی کردن-کسی را ترساندن-ناامید کردن

پاشویه-دیواره ی حوض-آبروی کنار حوض

پُرتابل-قابل حمل

 

خرحمالی کردن-کار کردن بی اجر و مزد

بند انگشت-فاصله ی نوک انگشت تا نخستین خط آن

رودل کردن-به سنگینی معده دچار شدن

 

دماغ سوخته شدن-بور شدن-خجالت زده شدن-ناکام شدن

تیر و ترقه شدن-سخت خشمگین شدن-ناگهان از جا در رفتن و ناسزا گفتن

 

تنبل خان-تن پرور

جناغ-استخوان جلو سینه ی مرغ

بد حرف-کسی که پیوسته حرف های زشت می زند

خراب کردن-زرد کردن-آلودن لباس-نظم کار چیزی را به هم زدن

بی اُرس و پرس-بی مقدمه

چندش آور-تکان دهنده-دل به هم زن

رشته برشته-حرف های بی هوده و بی معنی

راه کج کردن-مسیر خود را تغییر دادن-منصرف شدن

چادر سر کردن-چادر پوشیدن
بلایی به روز کسی آوردن-به کسی آزار سخت رساندن

پیگرد-پی گیری-تعقیب

چل پله-آب انباری که دارای چهل پله است

دختراندر-نادختری-دختری که از شوهر یا زن دیگری باشد

پیچیدن نسخه-آماده کردن داروی نسخه ی دکتر در داروخانه

بلایی به روز کسی آوردن-به کسی آزار سخت رساندن

بش باد-حقش باشد-هنگامی که کسی به دشمنان دین لعنت بفرستد-شنوندگان این جمله را می گویند.

چاق شدن-بهبود یافتن-درمان شدن

آقا بالاسر-امر و نهی کننده و مراقب

آتش سوزاندن(شیطنت و شرارت کردن)

تور کردن-زن یا دختری را به دام انداختن

تپق زدن-بیرون شدن بی اراده ی کلمه از زبان-چیزی جز مقصود گفتن

بلا به دور-بلاها دور باد

زنبورک-نوعی تفنگ کوتاه یا توپی کوچک که بر جهاز شتر می گذاشتند

پا انداز-آن که وسایل عیش و عشرت دیگران را فراهم آورد-جاکش- فرش جلوی در ورودی

زیر کاسه نیم کاسه داشتن-مکر و حیله ای در کار داشتن

افطاری-خوراکی که برای گشودن روزه می‌پزند

رشوه خواری-دریافت دستمزد برای انجام کاری ناروا و غیرقانونی

پا به رکاب-آماده ی رفتن

خلاصه نویسی-کوتاه کردن مطلب
دیدن دم کسی-دم کسی را دیدن

ای والله گفتن(به برتری کسی بر خود اقرار کردن)

باب شدن-معمول و رایج شدن

پیله کردن به کسی-با مزاحمت اصرار و پافشاری کردن به کسی-پاپی کسی شدن
پُر-لبریز-کامل-سیر-زیاد

 

آش دهن‌سوز(هر چیز مطلوب و پسندیده)

از سفیدی ماست تا سیاهی زغال-همه و همه چیز
حساب سازی-خرج تراشی-تقلب در حساب داری

چرخی-کبوتری که در آسمان معلق می زند-کسی که روی چرخ و گاری چیزی می فروشد

خاصه خرجی کردن-استثتا کذاشتن-تبعیض قایل شدن

حق و حساب-باج سبیل-رشوه

در رفتن تلنگ-باد صدادار در کردن-کنایه از ضعیف و ناتوان شدن

خمیازه کشیدن-دهن دره کردن

 

خر پول-دارای پول زیاد-تروتمند

تقه زدن-کوبیدن چیزی با ضربات پیاپی چکش و مانند آن

 

ریقش را در آوردن-بیرون آوردن مواد درون امعا و احشا

حیوانی-نگا. حیوانکی

توجیهی-برنامه های توضیحی

آشیخ روباه-آب‌زیرکاه-مکار
انگشت‌نگاری(ثبت کردن اثر خطوط روی انگشتان برای شناسایی در آینده)

بی چشم و رو-ناسپاس-حق ناشناس-ناشکر

این دنده آن دنده شدن(این پهلو آن پهلو شدن)

از چپ و راست-از همه سو-از همه جا

حال نداشتن-مریض بودن-بی حال بودن

 

ترقه فرنگی-بچه ی شرور

جیره خوار-کسی که از جایی یا کسی جیره و مزد دریافت می کند-مامور

چرخ گوشت-چرخ گوشت خرد کنی

این جور که بویش می‌آید(چنان که از ظواهر امر پیدا است، از فرار معلوم)

 

خدا گرفتن-به عذاب خدا گرفتار شدن-بدبخت شدن

زهرمار خان-ترش رو-اخمو

دست آویز-بهانه-مستمسک-عذر

بنا گذاشتن-قرار گذاشتن

دست پیش را گرفتن-خود را محق وانمود کردن

 

خبر مرگش-خدا مرگش بدهد

 

از این شاخ به آن شاخ پریدن(دائمن از موضوع منحرف شدن و به مطالب فرعی پرداختن)

خانه یکی-صمیمی و یکدل

حضوری-رو در رو

انداختنی-جنس نامرغوب

 

به هدر دادن-تلف کردن-تباه کردن-از دست دادن

بند بودن دست-گرفتار بودن-مشغول به کاری بودن و به کار دیگری نرسیدن

بی در رو-بن بست

از دروازه نگذشتن، از سوراخ سوزن گذشتن(حالاتی بی‌ثبات و بسیار متضاد داشتن)

پول ساز-کسی که کارهایش موجب در آمدن پول بسیار شود

دم و دستگاه چیدن-اسباب و آلات چیدن

دهان کسی بوی شیر دادن-با وجود کوچکی کار بزرگ کردن و نتوانستن

خجالت زده کردن-شرمنده کردن-خجالت دادن

 

روغن مالی-روغن زدن به دستگاه

از کسی کشیدن-از کسی رنج کشیدن

 
ریشو-دارای ریش بلند

جیغ و ویغ-داد و فریاد

آبدوغ خیاری(بی ارزش، بی اعتبار)

 
رفتن بالای منبر برای کسی-پشت سر کسی بد و بیراه گفتن-غیبت کردن

تازه عروس-دختری که تازه ازدواج کرده است

اَنف کسی معیوب بودن-ابله بودن-خل بودن
حِکِه ای-مردم آزار-کرمکی-ناراحت

تریاکی-معتاد به تریاک
خاور زمین-قاره ی آسیا

دل-معده

حساب کتاب-رسیدن به محاسبات-نظم و قانون

در آوردن تقلید-ادای کسی را در آوردن-مسخره کردن

دست آخر-سرانجام-آخر سر-آخر کاری

جوال رفتن با کسی-با کسی درافتادن

بی ریشه-بدون اصالت-نا اهل-نا نجیب
 

چرق چوروق-صدای جویدن آدامس و مانند آن

دل گُنده-سهل انگار

آسمان را به زمین آوردن (دوختن)(کار شگفت‌انگیز کردن)

زرتی-بی مقدمه-ناگهان -بدون مطالعه و تعمق

استخوان خرد (نرم) کردن(با رنج و زحمت بسیار چیزی به‌دست آوردن، دود چراغ خوردن)

به دست و پای کسی افتادن-با التماس تقاضای ترحم کردن-نهایت خاکساری کردن

بیعار-کسی که شرم و ننگ نمی شناسد و از سرزنش شرمنده نمی شود

در هچل افتادن-دچار درد سر شدن-به درد سر افتادن

راه پیدا کردن-جستن راه حل برای مشکل-به نحوی در جایی وارد شدن

چشم چرانی-هرزه نگاهی-به رن و دختر مردم نگاه کردن

 

چرک-کثیف

تاب برداشتن-خم شدن-شکم دادن-لوچ شدن چشم

ریغماسی-ضعیف و مردنی-مریض و کم مقاومت

 

از آب گل آلود ماهی گرفتن(از اوضاع درهم و آشفته بهره گرفتن)

 
 

 

خیابان گردی-بی کاری-ولگردی

ریز بافت-پارچه یا فرش طریف
چشم و گوش کسی را باز کردن-کسی را با مسایل اجتماعی آشنا کردن

 

 

دیوار حاشا بلند است-به آسانی می توان موضوع را انکار کرد

چپ و راست کردن-زیر و رو کردن-مشت باران کردن

خوش آب و هوا-معتدل-کنایه از جایی که در آن وسایل خوشی فراهم باشد

چشتان بالا-بالا و پایین کردن بچه و قربان صدقه ی او رفتن

زبان باز کردن-توانایی گفتار پیدا کردن

اسپند روی آتش بودن-سخت نگران و دلواپس بودن-آرام و قرار نداشتن

از کوره در رفتن(به خشم آمدن، آتشی شدن، از جا در رفتن)

دالنگ و دلونگ-صدای زنگ چارپایان

چاق و چله-سر حال-سر دماع-فربه-سالم و شاداب

دور دست-جایی دور

زیر چاقی-مهارت

حواله ی روی یخ-نگا. حواله ی سر خرمن

اطفال باغ-گل‌های تازه

تته پته-لکنت زبان

دل قرصی-اطمینان

حمله گرفتن-غش کردن

به زخم خود زدن-دردی را درمان کردن-گوشه ای از گرفتاری خود را سامان دادن

خط افتادن-خراش افتادن

چاق سلامتی کردن-احوال پرسی کردن

دولابچه-کمد کوچک

درآمد-عایدی

تو هفت آسمان یک ستاره نداشتن-در نهایت فقر و تنگدستی بودن
ته و توی چیزی را بالا آوردن-به اصل چیزی پی بردن-چیزی را تمام کردن
در کوزه گذاشتن و آبش را خوردن-بی ارزش و بی اعتبار دانستن
آفتاب را به‌گز پیمودن(کوشش بی‌هوده کردن)

خر پشته-پشته ی بزرگ سقف شکم داری که روی ایوان و راه پله می سازند

تیکه-چیز جالب-نصیب و قسمت-زن زیبا و خوشگل
حق-باج سبیل-رشوه

بدلی-تقلبی-جنس بد

 

ته خوار-بچه باز

جفنگ گفتن-یاوه گفتن-هرزه درایی

رفع و رجوع کردن-حل کردن-فیصله دادن

رگ خود را زدن-به حق خود قانع بودن-ادعای زیاد نداشتن
از دندۀ چپ پا شدن-سخت عبوس و کم‌حوصله بودن

اخت شدن با کسی-مانوس شدن با کسی

 

پیش پا افتاده-کم ارزش-حقیر-معلوم-آشکار

خبر داغ-خبر بسیار مهم

چَخ چَخ-عیش و عشرت

تب خال زدن-در آمدن تب خال دور دهان

خواهر و مادر گفتن-دشنام خواهر و مادر به کسی دادن
به توپ بستن-باران گلوله ی توپ بر جایی ریختن
آب شدن-شرمنده شدن-رفتن آبرو-به فروش رفتن کالا
حلال بودی-نگا. حلال به زنده ای

از مخ معاف بودن-دیوانه بودن

حرف دو نبش-نگا. حرف پهلودار

آب شدن(شرمنده شدن، رفتن آبرو، به فروش رفتن کالا)

از بیخ(یکسره، به‌کلی، کاملن)

جانماز آب کشیدن-تظاهر به پرهیزکاری کردن-خود را بی گناه وانمودن

چاشت-صبحانه-ناشتایی

ربغ رحمت را سر کشیدن-مردن
استخوان‌فروش-ستایشگر آبا و اجداد

زیر بغلی-نوعی تنبک که پایه ی دراز آن را زیر بغل می گذارند و آن را می نوازند

آب کردن(جنس نامرغوب را فروختن)

خوشگلک-با خوشگلی اندک

پیداش شدن- آفتابی شدن-ظاهر شدن
 

خوشی زیر دل کسی زدن-به بخت خود پشت کردن-موقعیت خوب را با ندانم کاری از دست دادن

خانه بستن-در بازی نرد دو مهره را در یک خانه قرار دادن تا حریف نتواند در آن جا بنشیند

روغن کرمانشاهی-روغنی که در کرمانشاه از شیر گاو و گوسفند به دست می آورند و به ترین روغن زرد است

دق مرده-گرفتار شده به بیماری دق-غمگین

خندیدن تو روی کسی-به کسی که بسیار گستاخ است می گویند
آب دادن بند(خود را لو دادن، فرصت را از دست دادن)

تو نخ کسی یا چیزی بودن یا رفتن-کسی یا چیزی را پاییدن و زیر نظر داشتن

بازار شام-جای شلوغ و در هم و بر هم

خم شدن-دولا شدن

حرف کشیدن از کسی-کسی را به سخن گفتن واداشتن

پشت گوش فراخ-تنبل-اهل مسامحه و کوتاهی
پسرخاله ی دسته دیزی-خویشاوندان نزدیک

رضایت دادن-در گذشتن از شکایت و دنبال کردن قضیه-قبول کردن
 

از بن ناخن(ذخیره، بندگی، اطاعت)
به بخت خود پشت پا زدن-فرصت مناسبی را از دست دادن-از خوشبختی مسلمی چشم پوشیدن

خون کسی را کثیف کردن-کسی را بسیار عصبانی کردن

بور شدن-دماغ سوخته شدن-خجالت زده شدن

 

تِرمال کردن-خراب کاری کردن-کثافت کاری کردن-گُه مال کردن

دور از جناب ب-لانسبت

پیاده روی-راه پیودن با پای پیاده

چگور پگوری-خوشگل-جذاب

خجالت زده شدن-شرمسار شدن-شرمنده شدن

پشم بودن-بی ارزش بودن-بی معنی بودن

خفه خون گرفتن-دم بر نیاوردن-ساکت شدن

دیگ به سر-لو لو

چادر درانی-جلوگیری از رفتن زن مهمان

از کف دست مو برآمدن-روی دادن پیشامدی غیرممکن

از کسی حساب بردن-از کسی ترس داشتن

بالا دست-صدر مجلس-حریف چیره

روغن مالی-روغن زدن به دستگاه

ابرو انداختن(ابرو آمدن)

خر داغ کردن-ناامید شدن-ناکام شدن

زرت و پرت-چرت و پرت

زاپاس-ذخیره-یدک-آدم بی مصرف و زوار دررفته

افسارگسیخته-سرکش

خبرنگار-آن که برای روزنامه-مجله-یا رادیو و تلویزیون کسب خبر می کند

تنگ دل کسی نشستن-بسیار نزدیک کسی نشستن-از کسی جدا نشدن
از راه نامشروع ) به پول و ثروت رسیدن

 
چراغ باران-چراغانی
ازخودراضی(متکبر، خود پسند)

پَرِ گوش و-پره لاله ی گوش

 

دامنی-پارچه ای که با آن دامن می دوزند

آفتاب چریدن(بی‌کار بودن، چیزی برای خوردن نداشتن)

بی کتاب-بی پیر-کار دشوار-بی دین-کافر

 

پدر مرده-یتیم-خطابی به هنگام خشم مانند پدر آمرزیده یا ننه مرده

باد توی سرنا کردن-اسرار کسی را فاش کردن

بند و بساط-اسباب مختصر زندگی

با اشتها-متمایل به غذا

تاتی کردن-در زبان کودکان: راه رفتن

زیر بغل کسی هندوانه گذاشتن-کسی را به قصد دریافت چیزی بیش از اندازه ستودن

به دندان کشیدن-خون دل خوردن-کاری پر زحمت انجام دادن

ته بر کردن-از ته بریدن

ته کیسه دار-کسی که دارای مالی است و در برابر حوادث مادی دوام می آورد

دندان پر کردن-ترمیم دندان آسیب دیده
 

ذِله آوردن-به ستوه آوردن-خسته و عاجز کردن

خواهر خوانده-دوست صمیمی

در آسمان جستن و در زمین یافتن-چیزی یا کسی مورد علاقه را غیر منتظره یافتن و دیدن

جای پا-اثر-نشانه-رد

آفتاب روی پشت بام جمع کردن(کاملا تنگدست بودن)

خاله گردن دراز-شتر-آدم فضول که در هر کاری سرک می کشد

 

بُراق شدن-با خشم و غضب با کسی برخورد کردن

بیخ خِر-بیخ گلو

بچه باز-مردی که به پسربچگان تمایل جنسی دارد

دو پشته سوار شدن-دو نفری بر ستور یا وسیله ی نقلیه سوار شدن

زیر کاسه نیم کاسه بودن-در کاری رازی پنهان بودن-مکر و حیله ای در کار بودن

چایمان-سرما خوردگی

چپ بودن-چپ دست بودن-لوچ بودن-مخالف یودن

بلوف زدن-لاف زدن-چاخان کردن-توپ خالی زدن

 

به غوره مویز شدن-آموزش ندیده و بی تجربه ادعا داشتن

تار و تنبک-وسایل موسیقی-آلات ضرب و نوازندگی

 

آب بردار-دوپهلو-کنایه‌آمیز

چوب در چیزی کردن-تحریک کردن

پا روی دم سگ گذاشتن-خشم شخص پستی را برانگیختن

 
از دست کسی در رفتن(کاری را بی‌اختیار و ناخواسته انجام دادن)

ریش و گیس بافتن-با هم مشورت کردن-عقل ها را روی هم ریختن

بوی شیر از دهان کسی آمدن-نادان و بی تجربه بودن-رشد جسمی و عقلی نداشتن-کودک و خام بودن

جالباسی-کمد لباس-جا رختی

زبان تلخی-درشت گویی-گفتار خشن

دلمه شدن-بسته شدن

بند کشی-پر کردن درزهای آجرها و سنگ ها با سیمان و ساروج

جیغ جیغو-اهل داد و فریاد-پر سر و صدا

جان کلام-اصل مطلب

دایر شدن-بر پا شدن-رواج یافتن-آباد شدن

خلاف شرع-ضد قانون شریعت

 

 
اُق زدن(بالا آوردن)

ریش چیزی درآمدن-کهنه و منسوخ شدن

تحویل گرفتن-به کسی احترام گذاشتن-از کسی پذیرایی کردن

جیب خالی پز عالی-کسی که در عین تهی دستی افاده دارد و خودش را با ظاهرسازی بگیرد

خشتک دراندن-نگا. خشتک پاره کردن

تغ تغ-صدای برخورد دو چیز به هم

ردیف کردن-جور کردن-آماده کردن

خرچه-در مقام توهین به بچه می گویند

پشت پا پزان-آیین و رسم پختن آش پشت پا. آش پشت پا

دَمب چیزی را چسبیدن-کاری را پی گیری کزدن و ادامه دادن

انگشت عسلی به‌دیوار کشیدن(هنگامه بر پا کردن، مردم را متوجه‌ی جایی کردن)

دار و ندار-کل دارایی-تمام هستی

دوره انداختن-مهمانی ادواری میان عده ای برقرار کردن-کسی را به این سو و آن سو فرستادن

بوق سحر-نزدیک صبح-سحرگاهان

 

افندی پیزی(به‌ظاهر شجاع و در واقع ترسو، پهلوان پنبه)

بار فروش-فروشنده ی میوه و خواربار در میدان

خیت شدن-شرمنده شدن-کنفت شدن-بور شدن

از کار در آمدن(آزموده شدن، نتیجه دادن)

خوشمزگی-شوخی کردن-بذله گفتن

تریش-پارچه یا پوست بلند و باریک
ریغماسی-ضعیف و مردنی-مریض و کم مقاومت

چاقو دسته کردن-از سرما لرزیدن

دایی قزی-دختر دایی

درق درق-صدای خوردن دو چیز سخت به هم

خیار شور-خیار سبز که مدتی در آب نمک بخوابانند