فهرست فرهنگ لغت کوچه بازاری قسمت سوم

توی دل کسی را خالی کردن-کسی را ترساندن-ناامید کردن

از بن دندان-از ته دل-با میل و رغبت

رگ بسمل کسی خاریدن-در معرض خطر و مرگ قرار گرفتن
خرکار-پرکار
دانه دانه شدن-دانه ها از یکدیگر جدا شدن

دست چپی-از جناح چپ-مخالف حکومت

به هم زدن-قطع رابطه کردن
دو به دو-دو تا دو تا
باب دهان-موافق سلیقه-مطابق میل-خوشایند

خواب به خواب شدن-خواب از سر پریدن-بدخواب شدن

پدر مرده-یتیم-خطابی به هنگام خشم مانند پدر آمرزیده یا ننه مرده

بار-آنچه برای پختن در دیگ بریزند-اجاق

پل زدن-در کار کسی مانع ایجاد کردن-رابطه ی دو کس را به هم زدن-روز میان دو تعطیل را تعطیل کردن

چشم زخم میرزا مهدی خانی-شکست بزرگ

خبر کسی یا چیزی را آوردن-مرگ و نابودی کسی یا چیزی را اعلام کردن-مردن-نابودی

پار-فرسوده و اوراق-مجروح

این کلاه آن کلاه کردن(قرضی را با قرض دیگری پرداختن، از ریش برداشتن روی سبیل گذاشتن، کلاه تقی را سر نقی گذاشتن)
به گُه کشیدن-بی اعتبار کردن-با توهین خوار و خفیف نمودن

بد قماش-بد جنس-خبیث
دو به هم زنی-دو به هم اندازی

پا گرد-محل چرخیدن پله ها

جلو بُر شدن-مورد حمله قرار گرفتن

از پیش بردن(با موفقیت انجام دادن)

بر و بچه ها-زن و بچه-جماعت دوستان

آسمان با زمین دوختن-داشتن کمال مهارت در تیراندازی

آب نکشیده(زشت، بد، نامفهوم)

از سیر تا پیاز(همه چیز، با همه‌ی جزئیات)

پلاس بودن-ویلان و سرگردان بودن
ریپ زدن-نامیزان کارکردن موتور

چشم سفید-گستاخ-حرف نشنو-پر رو

دست بردار-دست بردارنده-ترک کننده

پدر زن سلام-نخستین دیدار داماد در خانه پدر زن

پاسور زدن-پاسور بازی کردن

خیابان گرد-بی کاره-ولگرد

دندان شکن-قاطع-محکم

در بحر چیزی رفتن-در چیزی دقیق شدن-سخت متوجه ی چیزی شدن

زانویی-زانو

ریغو-مردنی-ضعیف مزاج-کم مقاومت

چار ستون بدن-استخوان بندی-اسکلت بدن

به حال آوردن-به هوش آوردن-به کسی شور و حال دادن

 

پی پیش-کسی که نوبت دوم بازی مال او است

آدم سر به راه-شخص خوب و نجیب-کسی که مزاحم دیگران نیست

 

چهار عمل اصلی-جمع و تفریق و ضرب و تقسیم

چله ی کوچک-بیست روز میان هفدهم بهمن و پنجم اسفند

زیر آبکی-شنای زیر آب-پنهانی

خانم آوردن-پا اندازی کردن

آواز دهل(چیزی که تنها سخن‌گفتن درباره‌ی آن جالب است، نه خودش = چیزی که از آن سخن زیاد می‌گویند اما واقعیت آنچنانی ندارد)

بند کشی-پر کردن درزهای آجرها و سنگ ها با سیمان و ساروج

از ته دل(از سر صدق و صفا)

بی خودی-بی دلیل-بی جهت

روضه خواندن-سخنان بی فایده گفتن-آه و ناله کردن

بیخ گیس ماندن- بیخ ریش ماندن

دزد و حیز-نادرست و مکار

زبان فهم-کسی که مطلب یا سخنی را خوب در می یابد

ته نشست-رسوب

چم و خم-آداب و رسوم-فن-ناز و عشوه

 
آفتاب به آفتاب-هر روز
پشت چشم نازک کردن-پشت چشم آمدن

جانماز آب کشیدن-تظاهر به پرهیزکاری کردن-خود را بی گناه وانمودن

ژست گرفتن-به بدن و چهره ی خود حالت ویژه ای دادن

دست به ریش گرفتن-ضمانت و تعهد دادن

چای کاری-کشت و زرع چای

از راه به‌در بردن-فریب دادن-اغوا کردن

 

داغان کردن-از هم پاشاندن-متفرق کردن
داشتن-مشغول بودن

تیغ کش-چاقوکش حرفه ای-لات و جاهل
خیمه شب بازی-نمایش عروسکی-حیله و تزویر

تلکه بندی-چیزی سرهم بندی شده و آسیب پذیر

چهار چنگول شدن-خشک شدن اعضای بدن

خنزرپنزری-کسی که چیزهای خرده ریزه و کم بها می فروشد

روی سگ کسی بالا آمدن-تندخویی کردن-ناسازگاری کردن

ژاکت-کت بافته شده از کاموا

خانه دار-رنی که اداره امور خانه را بر عهده دارد-کدبانو-زنی که شاغل نیست

پیش کسوتی-قدمت و برتری
از خجالت آب شدن-بسیار شرمنده شدن

زبان دراز-بی ادب-گستاخ-کسی که با گستاخی خارج از حد خود سخن بگوید

ابنه‌ای(کسی که با شوخی‌های زشت و حرکات جلف وسیله‌ی آزار خود را فراهم می‌آورد)

 

الحق و الانصاف-انصافن-حقن

افتادگی-پریشانی-احتیاج

 

رسیدن-مواظبت کردن-مورد لطف قرار دادن

خوردگی-ساییدگی-فرسودگی
پدر سوخته-بد سرشت-بسیار زرنگ و رند

پروار-فربه-چاق

جشن گرفتن-سور بر پا کردن

دَم کشیدن-رسیدن و پختن چای-برنج و مانند آن ها

از تو به‌خیر و از ما به‌سلامت(ما را از این پس با یکدیگر کاری نیست)

چاک دهن را چفت کردن-بستن دهان-سکوت کردن

چروک-چین و شکن

دوری و دوستی-دوری برای دوام و پایداری دوستی لازم است

پس بودن-عقب افتادن از دیگران

به تنگ آمدن-به ستوه آمدن-خسته شدن

تخته پِهِن-پهن خشک شده که برای خوابیدن زیر حیوانات می گذارند

 
جای کلاه سر آوردن-آن قدر ضعیف کش بودن که که اگر از او کلاه کسی را بخواهند سر او را به درگاه برد

تت و پت کردن-شکسته سخن گفتن-لکنت پیدا کردن
دل دادن و قلوه گرفتن-غرق گفت و گو و راز و نیاز بودن

حیوون-نگا. حیوان
ریش بز-گیاهی همیشه سبز و پرشاخه

چین چین-پر از چین

حرف شنو-سر به را-مطیع

پاورچین-آرام و بی صدا راه رفتن

جیره ی کسی را روی یخ نوشتن و جلو آفتاب گذاشتن-با کسی دشمنی کردن

 

چِل-خل و دیوانه

پشت هم انداز-حقه باز-حیله گر

جگر خون کردن-رنج بسیار دادن
زُل زُل-نگاه کردن زل زدن
پیله کردن به کسی-با مزاحمت اصرار و پافشاری کردن به کسی-پاپی کسی شدن

جل و پلاس خود را پهن کردن-در جایی اقامت کردن

ته نشست-رسوب

تخمی-به درد نخور-بی مصرف

پس گذاشتن کسی-از کسی جلو افتادن

برای کسی تره خرد نکردن-از کسی حساب نبردن-به کسی اهمیت ندادن-برای کسی اعتبار قائل نشدن

دست و پا-توانایی-عُرضه

دست به عصا راه رفتن-با احتیاط رفتار کردن-بسیار محتاط بودن

پیله کردن دندان-ورم کردن لثه

بچه گولزنک-غیر واقعی-بی ارزش

دست داشتن-توانایی داشتن-وارد بودن

جوی خون راه انداختن-کشتار بسیار کردن

آب کردن(جنس نامرغوب را فروختن)

ریختگی-ریزش

از رو بردن-خجالت دادن-مقاومت حریف را در هم شکستن

جای پا-اثر-نشانه-رد

پا-حریف

آشنا روشنا(دوست آشنا)
تقاص پس دادن-تاوان پس دادن

دست به ریش گرفتن-ضمانت و تعهد دادن

جزوه-کتابچه-دفترچه

آب آتش مزاج(می سرخ)

آسمان با زمین دوختن-داشتن کمال مهارت در تیراندازی

ختم شدن-پایان گرفتن

چپ چپ به کسی نگاه کردن-با اوقات تلخی-بدبینی یا اعتراض به کسی نگاه کردن

بد مزاج-عبوس-ترشرو-تندخو

جیره ی کسی را روی یخ نوشتن و جلو آفتاب گذاشتن-با کسی دشمنی کردن

دل و روده بالا آمدن-به حالت تهوع افتادن

دست به گریبان شدن-با هم به جدال پرداختن-گلاویز شدن

از چشم افتادن(مورد بی مهری قرار گرفتن ، بی‌اعتبار شدن)
از بن دندان-از ته دل-با میل و رغبت

تند و تیز- تند تیز

ریش دادن و ریش گرفتن-ضمانت کردن-متعهد شدن

آهوی شیرافکن-چشم محبوب

پدر سوخته-بد سرشت-بسیار زرنگ و رند

 

خوش خوشک-یواش یواش-آهسته آهسته

اَجق وَجق-چیزی با رنگ‌های تند و زننده-دارای ترکیب ناهماهنگ

آلت دست کسی شدن-مورد سوء استفاده قرار گرفتن

پلاسیدن-پژمرده شدن-از دست رفتن تازگی و شادابی

از دور دستی برآتش داشتن-آشنایی سطحی و ناکافی با چیزی داشتن

 
بیدار خوابی-خواب سبک-بیدار شدن پیاپی

خر غلت زدن-مانند خر بر خاک غلتیدن

آفتاب به آفتاب(هر روز)

دراز کش-افتاده-خوابیده

درگاهی-آستانه

از شیر مرغ تا جان آمیزاد-از سیر تا پیاز

خاک کردن-دفن کردن-در گور نهادن-پشت حریف را در کشتی به زمین رساندن

ریختن توی دست و پا-فراوان یودن-همه جا پیدا شدن
پر پر کردن گل-کندن و پراکندن برگ های گل

دور از جناب ب-لانسبت

چهار چنگول شدن-خشک شدن اعضای بدن

دیوان بلخ-جای بی انصافی و ستم رانی

خدمت کردن-دوره ی سربازی را طی کردن

تته پته-لکنت زبان

دست به آب-داشتن ادرار-دستشویی-توالت

آسمان گرفتن-فراگرفته شدن آسمان با ابر یا مه

چرک کردن-عفونت کردن زخم

چرخ کسی را چنبر کردن-به اصرار کسی را به کار واداشتن-پیله کردن

اخم و تخم(ترش‌رویی، کج‌خلقی)
چماق دار-زور گو-کسی که با زور مقصود خود را به دیگری تحمیل کند

 
آیه آمدن(سوگند یاد کردن، به قرآن سوگند خوردن)

 

آب در هاون کوفتن-کار بی‌هوده کردن

زبان گرفتن-لکنت زبان-از حالات و گفتار مرده یاد کردن و دیگران را گریاندن

بله بُری-گفتگو برای تعیین شرایط عقد و میزان حقوق زن و شوهر

چوب دو سر گُهی-نگا. چوب دو سر طلا

در دست-آماده-حاضر

زهره دان-کیسه ی صفرا

پس گوچه-کوچه ی کوچکی که به کوچه ی کوچک دیگری پیوسته باشد

 

در پسی ماندن-عقب ماندن-موفق نشدن

پر و پاچه-پا-پاچه

خاطر نشان کردن-یادآوری کردن-تذکر دادن

پای کسی حساب کردن-به حساب کسی گذاشتن

روی دست کسی گذاشتن-به کسی تحمیل کردن
بغض کسی ترکیدن-از حالت گرفتگی و تاثر به گریه افتادن
جامغولک-حقه-حیله

بی معنی- بیخود

دم موشی-هر چیز باریک و دراز

 

آمد داشتن-فرخنده و میمون بودن

دراز کشیدن-خوابیدن-به پشت خوابیدن-مدتی کوتاه خوابیدن
خم شدن-دولا شدن

از سر کسی افتادن-عادتی را ترک کردن

زبان آدم سر کسی نشدن-به حرف منطقی تن ندادن و آن را نپذیرفتن

بسلامت-همراه با تندرستی-تندرست-در پاسخ به خداحافظی گفته می شود

آب بستن در چیزی-آبکی و رقیق کردن

به هم زدن حال-موجب بالا آوردن شدن
خاربست-دیوارمانندی از خار و خاشاک بر گرد چیزی

چاله میدانی-صفت آدم های بی ادب و بی فرهنگ

آجیل دادن-رشوه دادن-حق و حساب دادن

 
بچه بازی-لواط-کارهای کودکانه-ساده انگاشتن کار

زیر گرفتن-زیر کردن

از بن دندان(از ته دل، با میل و رغبت)

خاطر نشان کردن-یادآوری کردن-تذکر دادن

جرات داشتن-دلیر بودن-جسارت داشتن

چهار عمل اصلی-جمع و تفریق و ضرب و تقسیم
آبِ خشک-آب بسته

 

پس کسی برآمدن-حریف کسی بودن

رسوایی بالا آوردن-کاری مایه ی رسوایی و شرمساری کردن

خط زدن-با خط کشیدن روی چیزی آن را باطل کردن

به آتش کسی سوختن-به مکافات خطای دیگری مجازات دیدن

به زخم خود زدن-دردی را درمان کردن-گوشه ای از گرفتاری خود را سامان دادن

خنگ خدا-نادان و کودن

بی بند و بار-بی قید-بی اعتنا به آداب و رسوم

دُم کلفت-پول دار-مقتدر

جیر جیر-سر و صدا-فریاد بی هوده-آواز گنجشک و برخی حشرات

تردستی-مهارت-شعبده بازی

 

 

جفت بودن-در جای خود قرار داشتن

از دروازه نگذشتن، از سوراخ سوزن گذشتن-حالاتی بی‌ثبات و بسیار متضاد داشتن

خنک کردن-سرد کردن
دست زدن-کوبیدن دو دست به یکدیگر همراه با نوای موسیقی یا برای تشویق

دست به آب-داشتن ادرار-دستشویی-توالت

 

بازار مکاره-بازار موقت

ریش و پشم-موهای صورت-ریش و سبیل

خش خش-صدای برخورد چیزهای خشک به یکدیگر-صدای راه رفتن روی برگ های خشک شده

برچسب زدن-تهمت زدن

از خواب پریدن(بیدارشدن ناگهانی از خواب)
پِر پِری-سخت نازک و باریک و تنگ

به آتش کسی سوختن-به مکافات خطای دیگری مجازات دیدن

خیره-بی شرم-پر رو

جانب کسی را گرفتن-از کسی پشتیبانی کردن
خیر مقدم-خوش آمد
آبکی-بی‌ارزش-از روی بی‌علاقگی

خسارت دیدن-زیان دیدن

 

دل توی دل نبودن-بی تاب و بی قرار بودن

روکار-روی بنا-نمای عمارت-آن چه که در بیرون چیزی کار شده است
حُقه-زرنگ و ناقلا

این و آن را دیدن-برای انجام کاری از همه کمک گرفتن

پیش قسط-پرداختِ پیش از آغاز قسط بندی

 

در آوردن تقلید-ادای کسی را در آوردن-مسخره کردن

تُخم-اصل هرچیزی-دانه

ارواح بابات(به هنگام سرزنش برای ناکام شدن در کاری گفته می‌شود)

زیر سری-بالش-متکا

خط افتادن-خراش افتادن
بازده-محصولی که انسان یا ماشین در مدتی معین تولید می کند
خواهر و مادر گفتن-دشنام خواهر و مادر به کسی دادن

زاق-چشم زاغ چشم

چاق کردن غلیان-آماده کردن غلیان برای کشیدن

الف-قاچ خربزه و از این قبیل-بچه‌ی کوچک-سیخ-راست

زیر چیزی زاییدن-از سنگینی کاری از پا درآمدن و کار را به پایان نرساندن

حساب کسی پاک بودن-کار کسی خراب و زار بودن

چاپی-حرف دروغ و بی اساس

زبان آدم سر کسی نشدن-به حرف منطقی تن ندادن و آن را نپذیرفتن

رویم به دیوار-هنگام گفتن مطلب ناخوشایندی می گویند

پلاسیدن-پژمرده شدن-از دست رفتن تازگی و شادابی

چشمه چشمه-سوراخ سوراخ-مشبک
آتش بی‌باد(ظلم، می)

حالی به حالی شدن-منقلب شدن حال-غلبه یافتن شهوت

دل واپسی-نگرانی-اضطراب

از دیوار مردم بالا رفتن(دزدی کردن)
خنگ خدا-نادان و کودن

چوق-چوب-تومان

دبه در پای شتر انداختن-در میان مردم فتنه انگیزی کردن

رو راست-پوست کنده-آشکارا-صریح-بدون ابهام
چاق سلامتی کردن-احوال پرسی کردن

تلَکه-پول یا چیزی که با فریب و چاپلوسی از کسی بگیرند

دسته کلید-مجموعه ی کلیدها در یک حلقه یا بند

چوق-چوب-تومان

خوش سلیقه-خوش ذوق-نیکو طبع

 

حال و حوصله-نگا. حال و احوال

دل خواستن-آرزو داشتن-مایل بودن

زیر اخیه کشیدن-زیر فشار گذاشتن
چغلی کردن-شکایت کردن

بی می خمار بودن-نخورده مست بودن-برای انجام کاری آمادگی بسیار داشتن

جور-هم طراز-اخت-هم زبان

 

جِر گرفتن کسی را-اوقات کسی تلخ شدن

خدابیامرزی-درخواست بخشش

پا روی پا بند نشدن-بسیار خوشحال بودن

پشمالو-دارای موهای بسیار

 

دامنگیر کسی بودن-کسی را گرفتار کردن

داغ چیزی را به دل کسی گذاشتن-کسی را از چیزی محروم ساختن و در حسرت آن گذاشتن

آب حیات(عشق و محبت، دهان معشوق)

 

زُل زدن-خیره نگاه کردن

 
چیز سرش بشو-آدم چیز فهم

ریزه کردن-خرد خرد کردن-قطعه قطعه کردن

از سر نو-دوباره
آب رفتن زیر پوست کسی(پس از لاغری کمی فربه شدن)

این دست و آن دست کردن(وقت تلف کردن، وقت کشتن، به عقب انداختن)

پر و پاچه ی کسی را گرفتن-بر کسی خشم گرفتن-به کسی دشنام دادن

هرمار-ز درد بی درمان-کوفت

خاله خرسه-دوست نادان

پا رکابی-شاگر شوفر اتوبوس