مجموعه کاملی از فرهنگ لغات و اصطلاحات کوچه بازاری و عامیانه قسمت 83

بُراق شدن-با خشم و غضب با کسی برخورد کردن

خوشایند-مطبوع-پسندیده

درسته-یکجا-یکپارچه-کاملن

زینه-پله

راست و حسینی-رو راست-بی شیله پیله

 

ابریشم(زن نوازنده، مطرب)

چرند گو-یاوه گو

پیچاندن کسی-کسی را گرفتار درد سر کردن-کسی را سوال پیچ کردن

پِتِه-گرفتن زبان-لکنت

زیر بته عمل آمدن-بی پدر و مادر بودن-بی فرهنگ بودن

به دق آوردن کسی-تا سر حد بیماری روحی یا مرگ کسی را رنج دادن

پاردم ساییده-کهنه کار-ناقلا
دنده نهادن-قبول کردن-رغبت کردن

در به دری-بی خانمانی-آوارگی

زیختن آب پاک روی دست کسی-یکسره نومید کردن کسی

با ریسمان کسی به چاه رفتن-با اعتماد به کسی به کاری دست زدن

چراغ دستی-چراغ قابل حمل با دست

بخت، بخت اول-برای هر زنی شوهر اول بهتر است

 

استخوان‌بزرگ(شخص دارای اصل و نسب)

دعوا-مشاجره-نزاع-بازخواست و سرزنش

بگو مگو-جر و بحث-مشاجره

پوست کنده-رک و بی پرده
پُخی بودن-کاره ای بودن-مهم بودن
آستین تر داشتن-بسیار گریه کردن

دیوان بلخ-جای بی انصافی و ستم رانی
زیگزاک-خط شکسته-کنگره دار

پیش پا افتاده-کم ارزش-حقیر-معلوم-آشکار

آدم سر به راه-شخص خوب و نجیب-کسی که مزاحم دیگران نیست

پُخی شدن-کاره ای شدن-مهم شدن

درینگ-صدای خوردن مضراب یا ناخن با ساز
رو انداختن-تقاضا و خواهش کردن

پِر پِری-سخت نازک و باریک و تنگ

دان پاشیدن-دانه ریختن-به قصد گرفتار کردن کسی به او امتیازات دادن

از خجالت کسی در آمدن-محبت کسی را جبران کردن

از سر دست-کار یا سخنی که فورا و بدون تامل بکنند یا بگویند

دُم دار-پر رو-وقیح-دریده

دست-بار-دفعه-مرتبه-واحد وسایل گوناگون

تعارف دادن-هدیه فرستادن-پیشکش کردن

اجابت کردن معده(قضای حاجت)

بازار گرمی کردن-تعریف کردن از کالا برای فروختن آن

دستشویی-توالت-مستراح

دست اندر کار-دارای سهمی در انجام کاری-مشغول به کار
حرف دو نبش-نگا. حرف پهلودار
خط یازده سوار شدن-پیاده رفتن

خر لنگ خود را به منزل رساندن-با وجود سختی کار را به پایان رساندن

رنگ آمیزی-آمیختن رنگ های گوناگون به هم

دنگ و فنگ-طول و تفصیل-مقدمه چینی فراوان-تشریفات زیاد

خون گرم-خوش برخورد-با عاطفه-پر مهر

چپه-کجی به یک سمت

آب آتش زده(اشک)

پُر توپ-خشمگین

دسته دیزی-قوم و خویش دور

حاشیه بندی-گل کاری کردن در باغچه-مرز بندی

از مرحله پرت بودن(یکسره بی‌اطلاع بودن)

آستین افشاندن-رقصیدن-انکارنمودن-انعام دادن

پشم بودن-بی ارزش بودن-بی معنی بودن

 

پاشنه بلند-کفش زنانه با پاشنه های بلند

خفه خون-خفقان
افتادن بچه(سقط شدن جنین)

آینه‌ی دق-آینه‌ای که شخص خود را در آن عجیب و غریب می‌بیند – شخص عبوس و بدقدم
درب و داغان شدن

چایمان کردن-سرما خوردن-چاییدن

زمین گیر شدن-ناتوان شدن از پیری یا بیماری

اُس و فُس-اصل-مایه-چهارستون بدن

بیرون رفتن-به توالت رفتن

چروک انداختن-چین انداختن

بخت برگشته-تیره روز-سیاه بخت-بیچاره

چرک و خون-چرک آلوده به خون

آب به آب شدن(تغییر آب و هوا دادن، بهبود یافتن به سبب سفر)
تو گذاشتن-چیزی را مسکوت گذاشتن-از درون دوختن

زد و بندچی-توطئه گر-ساخت و پاخت کننده

چوب زیر دم کردن-تحریک کردن

بلا گرفته-گرفتار بلا-شیطان-شلوغ
پیشواز رفتن-به دیدار کسی شتافتن-پیش از آغاز ماه رمضان روزه گرفتن

چِک کشیدن-حواله کردن با بانک به وسیله ی چک

چهار چشمی-با دقت و مراقبت کامل

از بن دندان(از ته دل، با میل و رغبت)

خالی کردن دل کسی-کسی را ترساندن

آینه‌ی دق(آینه‌ای که شخص خود را در آن عجیب و غریب می‌بیند – شخص عبوس و بدقدم)

پس خور-آن که بازمانده ی غذای دیگران را می خورد

بِبُری-بمیری ! چقدر حرف می زنی !

پیش کسوتی-قدمت و برتری

آب کردن(جنس نامرغوب را فروختن)

به دردسر افتادن-با مشکلی روبرو شدن-به مخمصه ای گرفتار شدن
زیر پای خود را سست دیدن-موقعیت خود را نااستوار دیدن-شغل و سمت خود را در خطر دیدن
برق از کسی پریدن-سخت ترسیدن-جا خوردن
درس خود را از بر بودن-موقعیت و وضعیت را خوب دزیافتن-به کار خود وارد بودن-بیدار و هوشیار بودن

دیر دم-آن چه که دیر دم می کشد

زو کشیدن-اصطلاحی از بازی الک دولک که بازنده باید بدون تازه کردن نفس یدود

از سیر تا پیاز-همه چیز-با همه‌ی جزئیات

دلال بازی-به شیوه دلالان از راه مبالغه و دروغ کاری را بزرگ جلوه دادن-واسطه گری
بیشتر از کوپن حرف زدن ،-سخنان بالاتر از حد و مقام خود گفتن پا را از گلیم خود فراتر نهادن
حمله کردن-یورش بردن

بی نور-بی عرضه-بی مصرف-کسی که به دوستان کمکی نکند

اکبیری-زشت-بی‌ریخت

خُرخُر-آواز نفس شخص خوابیده

برخورد کردن-تصادف کردن-دیدارکردن

از جیب رفتن-سود یا لذتی را از کف دادن
پاشویه کردن-شستن پای بیمار با آب گرم نمکدار برای پایین آورد تب

در دهان ها افتادن-شایع شدن-شهرت یافتن

 
از دست برآمدن-ممکن و شدنی بودن-از عهده بر آمدن

 

خودفروشی کردن-فاخشگی کردن-خیانت کردن

جهود ی-هودی-مقتصد

زود رنجی-نازک دلی-حساسیت

حق گرفتن-نگا. حق بردن

آب به آسیاب کسی ریختن(با زحمت خود سود دیگری را فراهم کردن)

ته گرفتن-سوختن غذا

چاق شدن-بهبود یافتن-درمان شدن

خاک آلود-آلوده به گرد و غبار و خاک

اشتر گربه(چیزهای نامتناسب با هم)

پاشنه ی دهان را کشیدن-دشنام فراوان دادن

جفتک چارکش زدن-کنایه از جفتک زدن

خر دادن و خیار گرفتن-چیز گرانی را با چیز ارزان مبادله کردن-فریب خوردن در معامله

زود بودن-فرانرسیدن هنگام کاری

دشت-فروش اول کاسب-نخستین پول دریافتی کاسب

از چشم افتادن-مورد بی مهری قرار گرفتن-بی‌اعتبار شدن

خرج کردن-هزینه کردن-صرف کردن
تک پران-زن نانجیب

پاشنه بخواب-کفش راحتی

ریش و پشم-موهای صورت-ریش و سبیل
حکیم باشی را دراز کردن-مجازات کردن بی گناه

 

آتش بی‌باد-ظلم-می

 

خوش برخورد-خوش محضر-خوش معاشرت

زنکه-لفظی توهین و تحقیرآمیز به زن

اوستاکار(استادکار، ماهر و مسلط)

 

خرچنگ قورباغه-کج و معوج-درهم و برهم

داد و قال-داد و فریاد-قیل و قال

تر و فرز-چست و چابک
آلاپلنگی(مثل پوست پلنگ، گل باقالی)

دسته جمعی-باهم-گروهی

از سرما چاقو دسته کردن-به پهلو دراز کشیدن و زانوها را روی شکم جمع کردن و دست‌ها را میان پاها فرو بردن

چاچولی-زبان بازی-حقه بازی

 

بست نشستن-پناه بردن به بست برای در امان ماندن از تعرض

آتش سوزاندن(شیطنت و شرارت کردن)

اهل کاری بودن(وارد بودن در کاری)

دوختن چشم-زل زدن-با دقت چیزی را نگاه کردن

زیر زانویی-رشوه ی مختصر و نهانی
ریختن مو-سخت وحشت کردن

انداختن باد به غبغب-تکبر کردن-قیافه گرفتن

دوندگی-سعی و کوشش

 

اسب چوبین(تابوت)
 

زار-نا به سامان-خراب-بد

 

 

زیاده روی-افراط-اسراف

بریدن از هم-قطع رابطه کردن

استکانی زدن-می‌خوارگی اندکی کردن

تُف کار-بچه باز

چُر-ادرار

ادب‌خانه-مستراح-طهارت‌خانه

توپ بستن به مال-حیف و میل کردن مال-ولخرجی کردن

دو رانو نشستن-نشستن چون شتر که نشانه ی ادب است

آفتابه‌دزد-دزدی که به ربودن چیزهای بی‌ارزش بسنده می‌کند

آکَل-آقای کربلایی

باد کردن-به خود بالیدن-مغرور شدن

چپ و راست کردن-زیر و رو کردن-مشت باران کردن

 

زاییدن زیر کاری-کاری را به دلیل دشواری به پایان نرساندن

به هدر رفتن-تلف شدن-تباه شدن- از دست رفتن

تاب خوردن-بازی کردن با تاب-پیچ و خم برداشتن

حقه باز-شعبده باز-تر دست-مکار

جرز-شکاف میان دو بخش دیوار-ستون-بلند بی مصرف

آب از آتش برآوردن-کار محال کردن

بیلاخ نشان دادن-حرف طرف را باور نکردن-شیشکی بستن
ذکر مصیبت-بیان درد-یادآوری رنج های خاندان محمد و به ویژه حسین

جو گندم-جویی که به گندم شباهت دارد-یک در میان بودن دو چیز

 
ایراد بنی‌اسرائیلی(بهانه‎های بی‌خود و بی‌جهت)

آتش بی‌باد-ظلم-می

دود دادن سبیل کسی-ادب کردن-تنبیه کردن-شکست دادن
باب شدن-معمول و رایج شدن
زیر جامه-زیر شلواری
بسلامت-همراه با تندرستی-تندرست-در پاسخ به خداحافظی گفته می شود
پاتال-سالخورده-پیر
 

آدم(نوکر، امردی که بچه‌بازان نزد خود نگاه می‌دارند و مخارجش را می‌پردازند)

چوب حرفی-چوب کوچکی که به دست کودکان می دادند تا روی سطر های کتاب بگذارد و آن ها را بخواند

به جان آمدن-به ستوه آوردن-به تنگ آوردن
آفتاب گز کردن-ولگردی کردن

 

زبان درازی کردن-با گستاخی و بی ادبی خارج از حد خود سخن گفتن

رو دستی-نوعی دستکش-ضربه ی روی دست-حقه-کلک

رکاب دادن-راهی جایی شدن

آفت-زن عشوه‌گر و فتنه‌انگیز

دو به دست کسی افتادن-به دست آوردن فرصت برای اعمال نظر-قدرت نمایی یا انتقام جویی

اتر خان رشتی(آدم پرافاده)

چاشنی زدن-ریختن یا زدن چاشنی به غدا

جور کردن-یکسان کردن-فراهم کردن

تو سری خورده-آدم خوار و حقیر

از قرار-ظاهرن-آن‌طور که پیدا است

زبان تر کردن-سخن گفتن

خجالتی-کم رو-پرحیا
از پا در آوردن-سخت فرسوده و از کار افتاده کردن

بالای منبر رفتن پشت سر کسی-از کسی غیبت کردن-پشت سر کسی بد و بیراه گفتن

پا گشا-نخستین دعوت خویشاوندان از عروس و داماد

از تو به‌خیر و از ما به‌سلامت(ما را از این پس با یکدیگر کاری نیست)

 

پیش بها-بیعانه

راست راست-آشکار و علنی-بی پروا

حاجی خرناس-لولو

چروک انداختن-چین انداختن

تیپ زدن-شیک و پیک کردن-خود را آراستن

پَهن آباد-پول بسیار ناچیز و کم ارزش

خدمت کسی رسیدن-به حضور کسی رسیدن-کسی را تنبیه کردن
بار و بندیل-اسباب و بساطی که کسی با خود می برد

پشت چشم کسی باز ماندن-انگار نه انگار-برای کسی فرقی نداشتن

چادر شب-پارچه ای که رختخواب را در آن می پیچند

پیش گرفتن کاری-کاری را آغاز کردن

پَخ دار-چیزی که تیزی لبه های آن گرفته شده باشد

زیر لفظی-هدیه ای که پس از بله گفتن به عروس می دهند

آب به ‌زیر کسی آمدن(سراسیمه شدن)

بسم الله-جمله ای که هنگام آغاز به کاری و یا به هنگام تعجب و حیرت می گویند-بفرمائید ! این گوی و این میدان

آستین تر داشتن-بسیار گریه کردن

دَم کشیدن-رسیدن و پختن چای-برنج و مانند آن ها

خر کسی از پل گذشتن-گره کار باز شدن-از گرفتاری خلاص شدن

پر شر و شور-پر غوغا-پر هیاهو

چندر غاز-پول بسیار کم

دمر خوابیدن-روی سینه و شکم خوابیدن

آفتاب خوردن-سختی کشیدن

زبان آدم سر کسی نشدن-به حرف منطقی تن ندادن و آن را نپذیرفتن

خش افتادن-خراش افتادن
دست علی به همراه-علی یارت باد

آفتاب به آفتاب-هر روز

حلیله و ملیله-چیز موهوم-داروی بی خاصیت-روغن میخ طویله

 

پرت شدن-دور افتادن از مطلب

آدم نچسب-کسی که جاذبه‌ای ندارد و علاقه دیگران را جلب نمی‌کند

دمرو-کسی که دمر خوابیده

چرک و خون-چرک آلوده به خون

جشنواره-جشن فزهنگی-فستیوال

تیپا-ضربه ای با نوک پا-اردنگی

 

آب از دریا بخشیدن-از کیسه‌ی خلیفه بخشیدن

تکیه کلام-آن چه که در موضوع اثری ندارد ولی پی در پی تکرار کنند

چوب بست-داربست چوبی-چوب بندی

آسمان به زمین آمدن-رویدادی مهم و عجیب پیش آمدن

استخوان لای زخم گذاشتن(بلاتکلیف گذاشتن، کاری را کش دادن)

زمین ماندن-معطل و معوق ماندن-باقی ماندن و انجام نگرفتن کاری

خرده خرجی-خرج های اندک

پیش-برنده-آن که جلو است

چیزی را در کوزه گذاشتن و آبش را خوردن-بی ارزش و اعتبار اعلام کردن چیزی

زَوال-مست مست-لول

دل ترکیدن-ترکیدن شکم بر اثر پر خواری

راه بندان-حالت بسته بودن راه-قطع رفت و آمد

چشم و ابرو-زیبایی چهره

خر خود را راندن-تنها به فکر خود بودن-به کار خود ادامه دادن

پیش و پس کار را نگاه کردن-جوانب کار را سنجیدن

 

پاشنه ی در-چارچوب در که لولا دارد و در روی آن می چرخد

 

 
دست به سر کردن کسی-کسی را به بهانه ای برای انجام کاری بیرون فرستادن-کسی را رد کردن

آش آلو شدن(خجالت‌زده شدن، سکه‌ی یک‌پول شدن، کنفت شدن)

دو دوزه بازی-دو رویی-کلک زنی

از عزا در آوردن(به دوره‌ی عزاداری پایان دادن)
ارزانی-بخشیدن-دادن

از ریش کسی دست برداشتن-کسی را به حال خود گذاشتن
چشم کسی را خون گرفتن-سخت خشمگین شدن

دنبال کسی گذاشتن-در پی کسی دویدن-کسی را تعقیب کردن

ابرو کج کردن-خشم گرفتن

حَب-قرص

حَب جیم را خوردن-گریختن-فرار را بر قرار ترجیح دادن-جیم شدن

داوطلب-خواستار-نامزد
خاله جان آقا-یکی از چهار زن کلثوم ننه

تحت الشعاع بودن-زیر نفوذ و تاثیر دیگری بودن

اسرار مگو(حرف‌های ناگفتنی)
انسان بودن(شریف و درست بودن)

خدا قوت-خدا قوت بدهد-خسته نباشی

 
اخلاق سگی(تندخویی بیش از اندازه، ناسازگاری با همه)

بَزک-آرایش-چسان فسان
تحویل گرفتن-به کسی احترام گذاشتن-از کسی پذیرایی کردن

حال کسی را جا آوردن-نگا. حال آوردن
اسباب‌کشی-نقل اثاثه از خانه‌ای به خانه‌ی دیگر

آواز دادن(خواستن)

افسارسرخود-خود‌رای-افسارگسیخته

پشتک چار کش-نوعی بازی که کسی خم شده و کسی از پشت بر کمر او می جهد-جفتک چارکش

این دو کله‌دار-خورشید و ماه

از خدا خواستن-در برابر پیشنهاد یا کاری قرار گرفتن که خود شخص در آرزویش بوده است

بغل دست-کنار دست-پهلوی دست

دُم کلفت-پول دار-مقتدر

 
بنا-قرار

دست چین-گزیده-منتخب
با سگ به جوال رفتن-دست و پنجه نرم کردن با مردم ناباب
از دل و دماغ افتادن-شور و نشاط خود را از دست دادن-بی‌حوصله شدن
دسته کلید-مجموعه ی کلیدها در یک حلقه یا بند

درینگ-صدای خوردن مضراب یا ناخن با ساز

آت و آشغال(وسایل کهنه و بی‌مصرف)

پِتِه-گرفتن زبان-لکنت

بیرون روش-اسهال-شکم روش
جان به سر شدن-بی قرار شدن-سخت نگران شدن

توی روغن بودن نان کسی-رونق داشتن کار و بار کسی

اتیکت(برچسب، آداب و رسوم، قاعده)

چنگک شدن-چنگ شدن

آن سرش ناپیدا بودن-برای نشان دادن حد کمال و مبالغه به‌کار می‌رود

چیلک دان-چینه دان

بامبول زدن-حقه سوار کردن
تعزیه گردان-کسی که در امور همگانی دخالت می کند و سود خود را می برد.

راه خود را کشیدن و رفتن-بی هیچ مقاومت و اعتراضی جایی را ترک کردن

ته کیسه-آن چه که پس از دادن خرج ها در ته جیب و کیسه به جا می ماند

دعوا کردن-نزاع کردن-زد و خورد کردن

از نافِ جایی آمدن-کاری را به‌خوبی اهل جایی انجام دادن

پشت بام-سقف بیرونی بام
راحتی-دمپایی
آب از آب تکان نخوردن(رخ ندادن جنجال و هیاهو، آرام ماندن اوضاع)

این خاکدان-دنیا
جهیزیه-نگا. جهیز

پیسی-بد رفتاری-آزار

آبِ خشک-آب بسته

از خجالت کسی در آمدن(محبت کسی را جبران کردن)

دست پخت-شیوه ی پختن-هنر پختن

آتش‌پاره-شوخ و شنگ-فرز و چالاک-کرم شبتاب

زبان گیره-وسیله ای که پزشک با آن زبان بیمار را هنگام معاینه گرفته و نگاه می دارد
به ساز کسی رقصیدن-بازیچه ی کسی شدن-از کسی فرمان بردن

خلا-مستراح

پشتک-پرش از پشت

تخم شر-مردم آزار- شرور

دله بازی-رفتار آدم دله

ریغماسی-ضعیف و مردنی-مریض و کم مقاومت
پول سر راهی-پولی که بزرگ تر ها به هنگام سفر به زیردستان یا کوچک تر ها می دهند
از کفر ابلیس مشهورتر-گاو پیشانی‌سفید-نزد همه معروف

پُخت-هر نوبت از پختن

اجباری بردن(کسی را به خدمت سربازی بردن)

جیغ کشیدن-نگا. جیغ زدن

پا پیچ-شکایت-سخن چینی-مزاحم

بی دست و پا-بی عرضه-پخمه

پشم و پیله-ریش

آش پختن برای کسی(کسی را برای آزار کسی برانگیختن، برای کسی توطئه‌ای ترتیب دادن)

 

پیشس گیری کردن-جلوگیری کردن-دفع

اوستاکار-استادکار-ماهر و مسلط

زبر و زرنگ-چابک و فرز

آرتیست‌بازی-انجام کارهای غیرعادی